Geef
Wildlife
een kans
Bedreigde dieren door wildlife crime
Een snufje hoornpoeder van de neushoornhoorn of geroosterde schubben van schubdieren, omdat mensen denken daarmee sneller te genezen. Pronken met een ivoren beeldje gemaakt van de slagtanden van een olifant. Of pronken met een tijgerkop aan de muur…
Al deze illegale producten, gemaakt van wilde dieren, zijn te vinden op de zwarte markt in Azië. De dieren zijn vermoord door stropers en als dit zo doorgaat sterven ze uit…
Tijgers
Sommige mensen proberen indruk te maken op hun vrienden met dure wijn gemaakt van… tijgerbotten! Idioot maar waar! Je zou denken dat het grootste, sterkste katachtige dier voor niemand bang hoeft te zijn. Maar bizar genoeg worden tijgers bedreigd. De afgelopen 100 jaar is 97 procent van de wilde tijgers verloren gegaan. Er leven nu nog 3.900 tot 4.500 tijgers in het wild.
Op zoek naar de tijger
Voor het programma ‘Freek in het wild’ ben ik op zoek gegaan naar tijgers, op Sumatra. Dat was echt geweldig! Hoewel het vinden van tijgers makkelijker gezegd is dan gedaan… Dit machtige beest is heel schuw en een meester in camoufleren. Hij zal zich niet snel laten zien.
Urine of parfum?
Tijdens onze zoektocht hebben we geen tijgers gezien, maar we hebben wél het spoor van een tijger door de jungle gevolgd. Onderweg ontdekten we krabsporen aan bomen en op de grond en… we hebben hem geroken! Tijgers sproeien namelijk hun urine rond om hun territorium af te bakenen. Hoe het ruikt? Lekker! Naar parfum!
Tijgerkop aan de muur
Ieder jaar worden er meer dan 100 tijgers gestroopt en verhandeld op de zwarte markt. Tijgers zijn de ideale prooi voor stropers: elk deel van de kat, van zijn snorharen tot zijn staart, is veel geld waard. Men maakt er medicijnen of kleding van. En sommige mensen hebben veel geld over voor een tijgerkop aan de muur of een tijgervelletje voor de open haard. Voor een tijgervel krijgen stropers op de zwarte markt zeker 50.000 euro. De prijs loopt steeds meer op.
Lichte verbetering
Er leven nu gelukkig weer iets meer tijgers in het wild. Door goed werk van veel organisaties die stroperij tegengaan en de leefgebieden van de tijgers beschermen. Maar dat betekent niet dat we de strijd hebben gewonnen. De tijgers hebben nog steeds onze hulp nodig om te overleven.
Olifanten
Om aan de vraag naar ivoor te voldoen wordt er in Afrika elk kwartier een olifant gedood, of honderd olifanten per etmaal. Voor zijn ivoren slagtanden. Elk kwartier! Onvoorstelbaar. Tussen 2014 en 2017 zijn meer dan 100.000 olifanten gestroopt.
Biljartballen van ivoor
Slagtanden zijn extreem ontwikkelde snijtanden. Ze stoppen nooit met groeien, zijn gedeeltelijk hol maar supersterk. Handelaren maken pianotoetsen, biljartballen en peperdure beeldjes van ivoor. In Aziatische landen betaal je op de zwarte markt tussen de 400 en 600 dollar voor een kilo ivoor. In Afrika is de prijs veel lager (rond 100 dollar per kilo) omdat het ivoor van dat continent komt en er minder transport- en smokkelkosten zijn.
Zambezi de weesolifant
Ik ben echt fan van olifanten. En één in het bijzonder: Zambezi. Ik ontmoette de, toen nog, babyolifant tijdens de opnames van mijn programma ‘Freek in het wild’. Ik werkte een paar dagen mee als verzorger in een olifantenweeshuis in Zambia. Vanaf het moment dat Zambezi zijn slurf in mijn mond stak en wat warme lucht naar binnen blies, was ik verkocht!
Ten dode opgeschreven
De kleine Zambezi, toen net een jaar oud, werd gevonden aan de oevers van de Zambezi-rivier. Hij was uitgehongerd, uitgedroogd en verward. Babyolifanten zonder kudde zijn in de wildernis ten dode opgeschreven. Ze hebben geen bescherming tegen roofdieren en ze kunnen hun slurf nog niet gebruiken. Zambezi’s familie was door stropers vermoord. De kleine wees had die aanval overleefd, maar zonder de hulp van de mensen in het weeshuis had hij het nooit gered.
Isilo de beroemdheid
En dan die keer dat ik oog in oog stond met Isilo. Een beroemdheid, omdat hij de grootste slagtanden had van heel Zuidelijk Afrika. Hád ja, want Isilo is inmiddels overleden, maar gelukkig niet door stropers maar door ouderdom. Ik vergeet nooit meer het gevoel dat me bekroop toen deze reus zó dichtbij stond dat ik hem gewoon kon ruiken! Dat maakt indruk.
Als we nu niet ingrijpen om het stropen te stoppen, dan is de olifant in Centraal-Afrika over een aantal decennia uitgestorven. En dat alleen voor zijn slagtanden…. Onvoorstelbaar.
Neushoorns
Veel Aziaten geloven heilig dat je met poeder gemaakt van neushoornhoorn, ernstige ziektes kunt genezen. Onzin natuurlijk! Maar daardoor zijn neushoorns wel een gewilde prooi voor stropers. Want er is ook nog eens heel veel geld mee te verdienen.
De prijs voor een kilo neushoornhoorn neemt de laatste jaren af en kost gemiddeld ongeveer 18.000 Amerikaanse dollar in Azië en 8.500 dollar in Afrika. Gelukkig neemt het aantal gedode Afrikaanse neushoorns per jaar af sinds de piek in 2015 (1349 neushoorns gestroopt). Toch zijn het er nog altijd minstens 1 per dag.
Moederziel alleen
Twee jaar geleden werd ik uitgenodigd door de beheerder van een dierenweeshuis in het Krugerpark in Zuid-Afrika. Daar zag ik met eigen ogen hoe rangers het drie maanden oude weesneushoorntje Kabelo op een wagen binnenbrachten. Moederneushoorns laten hun jongen nooit alleen achter, dus waarschijnlijk is de moeder gedood door stropers. En een babyneushoorn alleen op de savanne is ten dode opgeschreven.
Soldaten in tranen
Het was zo triest om dat jonge neushoorntje te zien. Wat een paniek en angst moet hij gevoeld hebben! Ik kreeg een brok in mijn keel en ik zag dat bij een paar rangers de tranen over hun wangen rolden. De dierenarts vertelde me dat Kabelo waarschijnlijk 2 á 3 dagen alleen heeft rondgedwaald op de savanne. Zonder moeder, zonder eten, zonder drinken. Hij heeft gezien dat zijn moeder werd afgeslacht en daarna heeft hij waarschijnlijk nog geprobeerd om bij zijn dode moeder melk te drinken.
Stop de neushoornjacht
Dit is een gruwelijk voorbeeld van de gevolgen van wildlife crime. En het allerergste is: dit is aan de orde van de dag op de savanne. En zeker niet alle weesneushoorns worden gered van de hongerdood.
Kabelo opende mijn ogen en hij is de reden dat ik de Stichting No Wildlife Crime heb opgezet. Hier moét een eind aan komen en snel ook. Want drie neushoorns per dag die gedood worden voor hun hoorn: dat kunnen we toch niet laten gebeuren?
Schubdieren
Schubdieren zijn de meest bizarre zoogdieren die ik ooit heb gezien. Ze hebben een prachtig gepantserd lijf met grote, overlappende schubben, net dakpannen! En die schubben zijn keihard. Handig voor het schubdier, want bij gevaar rolt hij zich op en is hij onaantastbaar voor vijanden. Althans, op één vijand na: de mens.
Goud waard
Schubdieren zijn de meest gestroopte zoogdieren ter wereld. Ze spreken misschien minder tot de verbeelding dan tijgers of olifanten. Maar vergis je niet, schubdieren zijn voor stropers goud waard. De schubben worden gebruikt om artritis en kanker te genezen, borstvoeding te verbeteren, om de circulatie te verbeteren, om maar een aantal dingen te noemen. Er is geen wetenschappelijke basis voor. Ook de klauwen en het bloed van schubdieren zijn gewilde geneesmiddelen in sommige delen van de wereld.
Geheimhouden
Onderzoekers gokken dat er jaarlijks tussen de 40.000 en 80.000 schubdieren worden gedood voor de illegale verkoop. De precieze aantallen weet niemand, want natuurlijk proberen de stropers hun handel zo goed mogelijk geheim te houden. Soms worden grote aantallen schubdierschubben onderschept en in beslag genomen bij de douane, maar voor die schubdieren is het dan natuurlijk al te laat.
Bedreigd
Niemand weet hoeveel schubdieren er nog in het wild leven. Wél weten we dat het aantal snel daalt. Voor je het weet is dit bijzondere, superstoere dier uitgestorven. We moeten iets doen!
Haaien
Elk jaar worden zo’n 100 miljoen haaien gedood door stropers. 100 miljoen! En dat alleen maar voor hun vinnen. Haaienvinnensoep is in China en andere landen een luxe lekkernij waar veel geld voor wordt betaald, zo’n tachtig euro per kopje!
Stikken op de bodem van de zee
De manier waarop de vinnen voor de soep worden verkregen is echt gruwelijk. Stropers snijden de vinnen van de nog levende haaien en gooien het dier daarna terug in de zee. Ze zinken naar de bodem en stikken, want veel haaien moeten zwemmen om zuurstof uit het water te kunnen halen. Of ze worden meteen opgegeten door andere roofdieren, ze kunnen toch niet meer zwemmen. Verschrikkelijk!
Mens of zeehond?
Veel mensen denken dat haaien bloeddorstige moordmachines zijn, maar dat is onzin. Haaien vinden mensen helemaal niet lekker. Als een haai een mens aanvalt, en dat gebeurt echt maar een paar keer per jaar, is het een vergissing: hij denkt dat hij een sappige zeehond ziet zwemmen en valt aan. Bovendien staan de aanvallen van haaien op mensen in geen verhouding tot het aantal haaien dat door mensen wordt gedood.
Gebeten door een haai
Zelf ben ik op de Bahama’s gebeten door een Caribische rifhaai. Daar heb ik behalve een mooi litteken gelukkig niet al te veel aan overgehouden. Verder heb ik zonder kooi gedoken met witte haaien in de Grote Oceaan, met hamerhaaien in de Bahama’s en tijgerhaaien in de Malediven. Dat was zó gaaf! Het zou toch verschrikkelijk zijn als deze prachtige dieren uitsterven voor een kopje soep?
Shark Stewards
Bear&Mees is samen met NWC het project “Haaitje voor Karweitje’ gestart om zoveel mogelijk geld op te halen voor haaien. Met het ingezamelde geld zal NWC de stichting “Shark Stewards” sponsoren met hun strijd voor het behoud van haaien op het eiland Lombok in Indonesië.
Zeeschildpadden
Schildpadden kwamen al samen voor met de dinosauriërs. De verre voorouders van alle schildpadden van nu leefden in water en hadden alleen een schild op hun buik. De latere voorouders die het land opkropen, kregen na verloop van heel veel tijd ook een schild op hun rug en zo ontstond het unieke, dubbele pantser. Schildpadden – zowel op het land als in zee – zijn echte overlevers. Niet kapot te krijgen. Alleen zijn ze tegen wildlife crime helaas niet opgewassen.
Sprintje naar het water
Heel veel babyzeeschildpadden worden nooit volwassen. Zodra ze hun kop uit het ei steken, dreigt van alle kanten gevaar. Ze moeten zo snel mogelijk van het strand, waar ze uit het ei kruipen, naar de oceaan rennen. Sowieso al een flinke reis als je net geboren bent, maar het wordt helemaal lastig als er duizenden hongerige vijanden op de loer liggen. Die wel zin hebben in een lekker schildpaddenhapje!
Bedreigd
Zeeschildpadden leggen in hun leven ontzettend veel eieren. Het is daarom geen probleem dat niet alle baby’s volwassen worden. Dat regelt de natuur goed! Het wordt een ander verhaal als de mens zich ermee gaat bemoeien. Niet alleen de eieren van zeeschildpadden zijn gewild, ook hun vlees en schilden vind je op de zwarte markt terug.
Zeeschildpadden leggen enorm veel eieren en die komen op een strand ook allemaal rond dezelfde tijd uit. Dat is een antiroofdierenstrategie: ook al worden er veel pasgeboren schildpadjes opgegeten door vogels, krabben, haaien en andere dieren, er zijn er altijd een paar die het redden. Van iedere duizend eieren wordt ongeveer één zeeschildpad volwassen.
Zo groot als een tafelblad
Voor de opnames van ‘Freek in Latijns-Amerika’ heb ik in Costa Rica gezocht naar groene zeeschildpadden en lederschildpadden. Die komen meerdere keren per nestelseizoen naar het strand om daar zo’n honderd eieren per keer te leggen. Elke avond, na zonsondergang, gingen we het strand op in de hoop daar een schildpad tegen te komen die net eieren aan het leggen was. En dat lukte! Waanzinnig om te zien hoe zo’n enorme lederschildpad – die dieren zijn zo groot als een tafelblad en kunnen bijna 1000 kilo wegen – een kuil graaft en vervolgens in een soort trance komt als ze haar eieren legt.
Stropers op het strand
Ik heb die eieren verzameld door onder zo’n enorme schildpad te gaan liggen. Met mijn handen in een zakje heb ik de eieren opgevangen om ze daarna weg te brengen naar een afgezet stuk strand dat 24 uur per dag bewaakt wordt. Op het onbewaakte stuk strand liepen namelijk, naast onderzoekers en vrijwilligers zoals wij, ook stropers rond.
Wie het eerst komt…
En stropers zijn we ook tegengekomen. Op sommige plekken langs de Costa Ricaanse kust en gedurende bepaalde periodes is het legaal om zeeschildpaddeneieren op te graven, maar het gebeurt helaas nog steeds ook op grote schaal illegaal, sinds het verbod in 1986. En op plekken waar stropers zijn – regelmatig gewapend – is het natuurlijk gevaarlijk voor vrijwilligers en andere mensen die zich inzetten voor de bescherming van de nesten. Toch blijft het ongelofelijk frustrerend als je te laat bij een nest aankomt en je ziet een groepje stropers er omheen staan. Het enige dat je dan kunt doen is machteloos toekijken. Daarom hebben de zeeschildpadden alle hulp nodig die ze maar kunnen krijgen. Want dat zou toch wat zijn: dat zij wel de dino’s overleven maar niet de mens! Dat kán niet!
Walvissen
Mijn ontmoeting met een bultrugmoeder en haar kalf zal ik nooit vergeten! Vlakbij de Galapagoseilanden zwom ik, meters onder water … en daar was ze. Schitterend! Wat een reusachtig groot dier. En toch zo sierlijk hoe ze door het water bewoog. Ik kreeg er kippenvel van. Ik vind het onbegrijpelijk dat walvisvaarders deze dieren met droge ogen kunnen afschieten…
Walvisjacht verboden
Het meest bizarre is: walvisvangst is al sinds 1986 wereldwijd verboden. Alleen zit er één ‘addertje onder de wet’: voor wetenschappelijke doeleinden mag men wél walvissen vangen en doden. En het vlees wat daarna overblijft, mag gewoon verkocht worden. Veel walvisjagers doen dus alsof ze jagen voor de wetenschap maar in werkelijkheid gaat de illegale walvisjacht gewoon door. Elk jaar doden de jagers zeker 1.000 walvissen en verkopen zij het vlees op de illegale markt.
Extreem wreed
De jacht op walvissen is extreem wreed. Eerst worden de dieren net zo lang opgejaagd tot ze uitgeput raken. Daarna beschieten de walvisjagers de vissen meerdere keren met harpoenen. Deze verwonden de dieren alleen maar, de harpoenen zijn niet sterk genoeg om de walvissen te doden. De gewonde walvissen worden daarna naar het schip gesleept, waar ze óf worden beschoten met zwaar geschut óf met hun blaasgat onderwater worden gehouden, zodat ze stikken. Walvissen kunnen hun ademhaling en hartslag verlagen en daardoor blijven ze vaak nog lang leven en lijden ze ondraaglijk veel pijn. Dat kan toch niet zo door blijven gaan?
Papegaaiachtigen
Ook vogels zijn niet veilig voor stropers. Vooral de papegaaiachtigen zijn de klos. Zij worden gevangen genomen om daarna verkocht te worden als huisdier. Eén soort, de Spix’ ara, is inmiddels zelfs uitgestorven.
Dit stuk is van ons!
Een paar jaar geleden peddelde ik in een kano door de jungle van Suriname. Plotseling hoorde ik gekrijs boven me. Het waren ara’s, die duidelijk wilden maken dat dit stukje regenwoud van hen was. Wat een prachtig gezicht was het om deze vogels in het wild te zien vliegen!
Romantiek met een scherp randje
Ara’s kunnen wel vijftig jaar oud worden en het grootste deel leven zij met dezelfde partner. Veel soorten zijn namelijk monogaam. Wat een romantiek! Helaas halen veel ara’s de vijftig niet, de mens steekt daar een stokje voor. Papegaaiachtigen zijn namelijk gewilde vogels voor de illegale handel.
Koppelpoging
De Spix’ ara is daar het ‘uitgestorven bewijs’ van. Ruim 15 jaar geleden leefde er nog één zwaar bewaakte Spix’ ara in het wild, in Brazilië. Eigenlijk was de soort toen al uitgestorven, want één ara kan zich natuurlijk niet voortplanten. Om te voorkomen dat de soort in het wild definitief zou uitsterven, werd een vrouwtje, die tot die tijd in gevangenschap leefde, vrijgelaten in het bos. In de hoop dat zij en de laatste wilde Spix’ ara stapelverliefd zouden worden.
Uitgestorven in het wild
Maar helaas. Liefde laat zich ook in de papegaaienwereld niet dwingen. Het wilde mannetje was meer geïnteresseerd in een vrouwtje van een ander soort. Er kwamen dus geen baby Spix’ ara’s. Het vrouwtje stierf niet veel later en in 2000 was ook het laatste mannetje verdwenen. In het wild is de Spix’ ara daarmee definitief uitgestorven. Er leven nu nog zo’n zestig exemplaren in gevangenschap over de hele wereld. Echter, we zullen nooit meer het gekrijs horen van een paartje in de jungle.
Hoe zeldzamer, hoe kostbaarder
Dat is natuurlijk verschrikkelijk… en dat allemaal voor geld. In 1979 werd een Spix’ ara-paartje al te koop aangeboden voor 20.000 dollar. En hoe zeldzamer de soort, hoe meer geld hij waard is… Als we zo doorgaan leven papegaaiachtigen binnenkort alleen nog in dierentuinen.